Το Κριμίνι

Mέσα στην αλλοφροσύνη μιας ομαδικής φυγής, το 1722 κατέβηκαν από το Παλιοκριμίνι οι πρώτοι κάτοικοι για να ιδρύσουν το νέο τους χωριό. Στον τόπο τούτο, δε βρήκαν παρά λίγες καλύβες κι ανάμεσα σε πανάρχαια δέντρα το εικονοστάσι του Αγίου Ευσταθίου. Εδώ έκτισαν την πρώτη εκκλησία (1780) και το 1868 στη θέση της κτίσθηκε νέα εκκλησία, η οποία φέρει πάνω από τη κεντρική θύρα επιγραφή: «Ναός και πύλη υπάρχεις παλάτιον και θρόνος του βασιλέως παρθένε πάνσεμνε. Έν έτει 1868 Μαΐου 15».

Το Κριμίνι υπήρξε εξέχον βιοτεχνικό κι εμπορικό κέντρο, ιδίως κατά τα τέλη τού 19ου και τις αρχές τού 20ου αιώνα. Οι γυναίκες ασχολούνταν με τήν οικιακή χειροτεχνία, τήν υφαντική, τη ραπτική, το κέντημα και το πλέξιμο, ενώ με την κατά παραγγελία εργαστηριακή εργασία, την αμπελουργία, την σηροτροφία, την οικοδομική, την ξυλουργική την ξυλογλυπτική, τη χρυσοχοϊκή κι άλλες τέχνες ασχολούνταν οι άνδρες. Κάθε Κυριακή γίνονταν αγορά, οι δε κάτοικοι των γύρω χωριών κατέβαιναν στο Κριμίνι κι αγόραζαν τα είδη που τους χρειάζονταν.

Ο ναός του Αγίου Ευσταθίου είναι βασιλικού ρυθμού, διαθέτει ευρύχωρο γυναικωνίτη και κτίστηκε το 1868 με πελεκητές πέτρες και αγκωνάρια στις γωνίες. Αξιοσημείωτη η αρχιτεκνονική του νάρθηκα, ο οποίος σε σχήμα "Π" αγκαλιάζει την εκκλησία. Το διώροφο κωδωνοστάσιο κτίστηκε το 1882. Στο επιστύλιο του τέμπλου του ναού βρίσκεται μια πολύ σπάνια εικόνα της Πεντηκοστής με την απεικόνιση της Παναγίας, με ημερομηνία εικονογράφησης το 1871. Ο ανώνυμος ζωγράφος προέρχεται από τοπικό εργαστήριο της ευρύτερης περιοχής.

Ανάμεσα στο σύδεντρο που φύτεψε ο Πλάστης κι απάνω στο χαλί που ύφανε με μεράκι ή φύση, ή μεγάλη τού κόσμου ανυφαντού, κοίτεται νωχελικά τό χωριουδάκι Κριμίνι. Όταν το αγναντεύεις, θαρρείς πώς έσταξε τό πινέλο τού Πλάστη άπ' τόν ούράνιο θόλο κι ή κατά λάθος τούτη πινελιά γίνηκε τό Κριμίνι.

Το καλλιμάρμαρο σχολείο βρισκόταν στο δυτικό τμήμα της ευρύχωρης πλατείας, στραμμένο προς την ανατολή και απέναντι από την εκκλησία. Διέθετε αίθουσα εκδηλώσεων, αίθουσα συνεδριάσεων, γραφείο για την Κοινότητα, αίθουσα βιβλιοθήκης και δύο αίθουσες διδασκαλίας. Το έκαψαν οι Γερμανοί στις 4 Αυγούστου 1943.

Προς Ταξιαρχίες και Αρχηγεία: "Τμήμα μας σαμποτέρ του ίδιου Αρχηγείου στις 3 Σεπτεμβρίου 1947 ανατίναξαν τη γέφυρα Κριμινίου και κατέστρεψε την τηλεφωνική γραμμή Νεάπολης - Τσοτυλίου." ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (1 Νοεμβρίου 1947)

Ο χειμώνας όλα τα έκλεινε μέσα αρκετό καιρό. Αργά περνούσε, γεμάτος πείσματα. Τα χιόνια έστεκαν παγωμένα κι από τους γείσους των σπιτιών ένα μέτρο κρέμονταν τα κρούσταλα. Όταν το χιόνι ήταν μαλακό βγαίναμε στη γειτονιά και φκιάναμε το "γκασιάνη", όπως λέγαμε το χιονάνθρωπο.

Μέσα στα εργαστήριά τους καθισμένοι σταυροπόδι, μπροστά σε χαμηλούς μπάγκους, έραβαν τα χοντρά ανδρικά και γυναικεία φορέματα. Κεντούσαν τα αντιριά, έραβαν τα ντουλαμάδια, τα χολέβια και τις φλοκάτες...